Hướng dẫn soạn bài: Nguyễn Trãi

Nhạc sĩ Nguyễn Trãi

Mời các em tìm hiểu thêm:

Hướng dẫn soạn bài: Bình Ngô Đại Cáo

I – KIẾN THỨC CƠ BẢN

II – RÈN LUYỆN KỸ NĂNG

Gợi ý:

Nguyễn Trãi, hiệu là Ức Trai, sinh năm Xương Phù thứ 4 đời Trần Đế Phế (1380), trong cung Thái Tử Trần Nguyên Đán ở Thăng Long. Ông mất ngày 19 tháng 9 năm 1442, tức ngày 16 tháng 8 năm Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3.

Cha của Nguyễn Trãi là Nguyễn Phi Khanh là một học trò nghèo thi đỗ thời Trần. Thân mẫu là Trần Thị Thái, con gái Tư Đồ Trần Nguyên Đán. Nguyễn Trãi quê ở làng Ngải (Chi Ngải), huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (nay thuộc huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương), sau dời về làng Nhị Khê, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây.

– Từ nhỏ Nguyễn Trãi đã tỏ ra thông minh hơn người. Năm 1400, ông đi thi lần đầu đỗ ngay Thái học sinh. Sau đó, ông được cử làm đồn trưởng Ngự sử đài. Khoảng cuối năm 1401 đầu năm 1402, cha ông cũng nhận chức Hàn lâm viện sĩ, rồi được thăng làm Tư nghiệp Quốc Tử Giám nhà Hồ. Năm 1407, giặc Minh xâm lược Đại Việt, cha con Hồ Quý Li cùng các đại thần bị bắt giải về Trung Quốc, trong đó có Nguyễn Phi Khanh. Nguyễn Trãi muốn giữ đạo hiếu, em ruột là Nguyễn Phi Hùng lên xe tù theo cha. Đến Đèo Nam Quan, Nguyễn Phi Khanh khuyên Nguyễn Trãi trở về tìm cách “rửa hận nước, báo thù cho cha thì chí lớn chí lớn”. Nguyễn Trãi vâng lệnh cha trở về, nhưng vừa đến Đông Quan thì bị giặc Minh bắt. Trong thời gian bị giam cầm ở Đông Quan, Nguyễn Trãi đã nghĩ cách cứu nước và phục thù nhà.

– Trốn khỏi Đông Quan, Nguyễn Trãi theo Lê Lợi, dâng Bình Ngô sách (tức kế đánh đuổi quân Minh), được Lê Lợi tin tưởng, trở thành quân sư số một cho nghĩa quân Lam Sơn. Ông đã cùng Lê Lợi bàn kế, giúp Lê Lợi chuẩn bị các loại văn chỉ, sắc lệnh, góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Sau khi đánh đuổi được quân xâm lược, một năm sau (1429), Lê Lợi nghi Trần Nguyên Hãn mưu phản, bắt bớ, khiến danh tướng này gieo mình xuống sông tự tử. Vì Trần Nguyên Hãn là cháu của Tư Đồ Trần Nguyên Đán nên Nguyễn Trãi cũng bị bắt, sau được thả nhưng không còn được tín nhiệm. Nguyễn Trãi xin làm quan về Côn Sơn, mấy tháng sau vua Lê Thái Tông triệu ông về triều làm việc nước.

Hy vọng một cơ hội mới để đóng góp cho đất nước, chỉ ba năm sau; Khi vua Lê Thái Tông đi duyệt võ ở Chí Linh, về thăm Nguyễn Trãi ở Côn Sơn, khi về đến Lệ Chi Viên (Trại Vải), huyện Gia Bình, nay thuộc tỉnh Bắc Ninh, nửa đêm đột ngột băng hà. . ; Ông và vợ là Nguyễn Thị Lộ bị vu cáo âm mưu giết vua. Nguyễn Trãi phải lãnh án tru di tam tộc (sát cả ba họ). Năm 1464, Lê Thánh Tông minh oan cho Nguyễn Trãi.

Năm 1980, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã công nhận Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới.

Gợi ý:

Với tài năng phi thường, Nguyễn Trãi đã để lại cho đất nước một di sản lớn cả về quân sự, văn hóa và văn học. Các tác phẩm về quân sự và chính trị, Nguyễn Trãi với Quan Trung từ mệnh tập và Đại cáo bình Ngô – áng “thiên cổ hùng văn”, là những tác phẩm tiêu biểu. Về thơ, ông có tập thơ Ức Trai – tập thơ chữ Hán và tập thơ Quốc âm thi tập – tập thơ Nôm đánh dấu sự hình thành của thơ ca Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có các tác phẩm về lịch sử như Lam Sơn Thực Lục, Văn bia Vĩnh Lăng, Dư địa chí – một công trình có giá trị về mặt địa lý, lịch sử và dân tộc học.

Trong nền văn học trung đại Việt Nam, Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận lỗi lạc. Với Quan Trung từ mệnh tập và Đại cáo bình Ngô, Nguyễn Trãi đã thể hiện rõ tư tưởng nhân nghĩa mà thực chất là yêu nước thương dân. Văn chính luận của Nguyễn Trãi đạt đến trình độ nghệ thuật mẫu mực.

Lời khuyên: Là thể thơ trữ tình tiêu biểu của thơ ca trung đại Việt Nam, thơ Nguyễn Trãi thể hiện một thế giới quan triết lí sâu sắc, chan chứa tình yêu thiên nhiên, con người. Hai tập thơ Ức Trai Thiết và Quốc Âm Thiết cho thấy Nguyễn Trãi là một đại anh hùng, một con người. Hình tượng người anh hùng tỏa sáng với vẻ đẹp kết hợp lý tưởng nhân nghĩa với lòng yêu nước thương dân, vẻ đẹp cương trực, cương nghị và nho nhã của một đấng quân tử. Hình ảnh con người bình dị hiện lên khi Nguyễn Trãi đau nhân thế, yêu tình người. Anh bị tổn thương bởi những bất hạnh của xã hội, thói đời đen bạc. Nỗi đau này cũng là hệ quả tất yếu của một trái tim luôn trăn trở, khao khát sự hoàn thiện của con người và mơ ước hòa bình, yên ổn và ấm no cho xã hội.

Nguyễn Trãi còn có tình yêu thiên nhiên, đất nước, con người và cuộc sống. Vẻ đẹp của thiên nhiên, địa danh được tái hiện sinh động trong thơ ông, có lúc trang nghiêm, đầy ước lệ Đường Thi, có lúc bình dị, mộc mạc và nguyên sơ. Thơ Nguyễn Trãi cũng giàu tình người; Ông viết về nghĩa vua tôi, về tình cha con, hay tình bạn bè, có khi là tình yêu đất nước v.v. Thơ ông toát lên vẻ tự nhiên, chân thật, cảm động và thân thương.

Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi là tập thơ Nôm cổ nhất còn sót lại, có số lượng bài thơ nhiều nhất và hay nhất. Có thể nói, với Nguyễn Trãi, với Quốc âm thi tập, thơ Nôm đã trưởng thành và văn học chữ Nôm cũng từ đó có vị trí là một bộ phận cấu thành của nền văn học Việt Nam.

– Nguyễn Trãi còn là người đưa tục ngữ vào tác phẩm rất nhanh, cách dùng từ độc đáo; Ông cũng là người đã sáng tạo ra thể thơ thất ngôn xen lục ngôn thể hiện tinh thần phá cách độc đáo, mạnh mẽ.