Hướng dẫn soạn bài: Tóm tắt văn bản tự sự

Hướng dẫn làm bài văn: Tóm tắt văn bản tự sự

Mời các em tìm hiểu thêm:

Hướng dẫn soạn bài: Đọc “Tiểu Thanh ký” không. 2

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

Tóm tắt văn bản là một thực tế phổ biến. Để có một văn bản tóm tắt hay, trước hết cần xác định mục đích tóm tắt rõ ràng (để ghi nhớ, để trình bày với người khác hoặc để làm dẫn chứng trong một bài văn nghị luận văn học,…), và nắm bắt được nội dung tóm tắt.

1. Mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản tự sự

a) Mục đích: Trong cuộc sống, việc tóm tắt văn bản tự sự nhằm nhiều mục đích khác nhau. Thường thì chúng ta tóm tắt để dễ nhớ, dễ hiểu và đánh giá đúng nội dung của văn bản. Cũng có khi người ta tóm tắt để ghi chép làm tư liệu, làm dẫn chứng trong bài luận, hoặc để thuật lại cho người khác nghe, để minh họa cho một quan điểm nào đó.

b) Yêu cầu: Đoạn tóm tắt phải ngắn gọn nhưng vẫn nêu được nội dung cơ bản hoặc những đặc điểm, thời điểm quan trọng trong cuộc đời của nhân vật chính. Phần tóm tắt cũng cần được trình bày rõ ràng, ngắn gọn theo đúng yêu cầu chung của truyện.

2. Cách tóm tắt tác phẩm tự sự theo nhân vật chính

II. KỸ NĂNG RẮN

1. Về Truyện An Dương Vương Mỵ Châu-Trường Thủy

a) Trong truyện này, có thể xác định An Dương Vương và Mỵ Châu là hai nhân vật chính (tuy xét về trò quan trọng thì An Dương Vương nổi bật hơn). Hai nhân vật này xuất hiện trong hầu hết các sự việc chính của truyện. Hơn nữa, chúng còn là những “mắt xích” quan trọng quyết định hướng phát triển của cốt truyện.

b) Tóm tắt truyện An Dương Vương và Mỵ Châu – Trọng Thủy theo nhân vật An Dương Vương:

Vua An Dương Vương nước Âu Lạc, tên là Thục Phán. Vua xây thành trên đất Việt Thường, nhưng xây đến đâu thì đổ đến đó. Một hôm có ông già từ phương Đông đến nói: Sẽ có sứ Thanh Giang sang giúp vua xây thành.

Hôm sau, vua mừng rỡ cho thần dân ra đón thì phát hiện sứ Thanh Giang là một con rùa vàng.

Lâu đài xây dựng trong nửa tháng đã hoàn thành, kiên cố vững chắc. Trước khi về với biển, rùa vàng còn tháo vuốt dâng vua làm cung thần đánh giặc. Có thành cao, hào sâu, có cung thần, vua Thục đã nhiều lần đánh thắng quân Triệu Đà.

Đà không dám đánh nên xin hòa, cho con là Trọng Thủy đến cầu hôn. Vua đồng ý gả con gái cho Mỵ Châu và cho Trọng Thủy ở lại Loa Thành làm rể. Nhân cơ hội tốt, Trọng Thủy ở bên dụ Mị Châu cho xem cung thần, rồi lập tức đổi cung.

Quân Triệu Đà chọc thủng cung, ồ ạt tấn công. Trong khi đó, một Dương Vương có cung Liên Châu, vẫn thản nhiên đánh cờ, không có bất cứ biện pháp bảo vệ nào. Loa Thành vỡ, vua Thục đem con gái chạy về phương Nam. Nhưng cũng chính lúc đó, Trọng Thủy đuổi theo những chiếc lông ngỗng mà Mị Châu đã phun ra để truy đuổi. Trên đường đi, nghe sứ giả Thanh Giang nhắc “Giặc ở ngay sau lưng vua đó”, An Dương Vương rút gươm đánh Mị Châu, rồi lấy rừng tê tê bảy tấc đem nước về biển.

c) Tóm tắt truyện của nhân vật Mị Châu:

Mỵ Châu là con gái của vua nước Âu Lạc là An Dương Vương Thục Phán. Nhân dịp Triệu Đà mất, nàng cầu hòa và muốn xa con rể, cha nàng đồng ý cho Trọng Thủy cưới.

Mị Châu rất yêu chồng lại ngây thơ, chất phác nên đã vô tình đem bí mật về chiếc cung thần cho người chồng gián điệp của mình xem. Sau khi lấy được cây cung thần, Trọng Thủy muốn xin quay về, Châu Im lại nói: Sau này nếu có cảnh chia ly, cứ theo chiếc áo lông ngỗng của ta mà tìm.

Thủy về nhà rồi đem quân đánh cha. Loa Thành bại trận, Mị Châu theo cha về phương Nam, vừa đi vừa chuốt lông ngỗng làm hiệu cho Trọng Thủy. Trước khi chết Châu Im còn lập lời thề: Nếu có lòng làm phản, khi chết thề sẽ trở thành cát bụi, nếu không sẽ hóa thành ngọc rửa mối, rửa hận thù nhục. Mị Châu chết, máu chảy xuống biển, trai ăn vào hóa thành ngọc trai. Xác nàng được Trọng Thủy mai táng trong đêm ở Loa Thành, Trọng Thủy nhớ Mị Châu bèn lao xuống giếng chết. Sau này người ta tìm thấy ngọc bích ở Biển Đông đem về giếng đó rửa thì ngọc càng sáng.

d) Có thể rút ra phương thức tóm tắt tác phẩm theo lời kể của nhân vật chính như sau:

Để tóm tắt một tác phẩm tự sự theo nhân vật chính, cần:

2. Căn cứ vào nội dung văn bản, ghi nhận Từ điển văn học đã chọn cốt truyện làm định hướng để tóm tắt lịch sử Tấm Cám. Trong khi đó, nhà văn Nguyễn Đình Thi lại dựa vào nhân vật Trương Sinh để tóm tắt Chuyện người con gái Nam Xương.

Nguyễn Đình Thi tóm tắt truyện là một minh họa cho bài văn nghị luận nên định hướng tóm tắt khác với Từ điển văn học (tóm tắt truyện Tấm Cám để giới thiệu nội dung tác phẩm).

Từ điển văn học tóm tắt sự việc “Phật hiện ra an ủi Tâm” trong một câu, và sự kiện “Tâm nhiều lần thay đổi” được kể trong ba câu. Chuyện người con gái Nam Xương gồm mấy trăm câu nhưng Nguyễn Đình Thi đã cô đọng lại chỉ trong 6 câu ngắn gọn.

Qua hai cách trên, có thể rút ra kinh nghiệm: Nếu tóm tắt theo hướng cốt truyện hay hướng về nhân vật, thì điều quan trọng vẫn là biết buông bỏ sự kiện và chi tiết nhỏ; chọn ra các sự việc, chi tiết chính. Ngoài ra, khi viết, kỹ thuật “nén điểm” sẽ làm cho phần tóm tắt ngắn gọn hơn.

3. Tóm tắt truyện An Dương Vương và Mỵ Châu – Trọng Thủy theo nhân vật Trọng Thủy:

Triệu Đà nhiều lần đem quân đánh Âu Lạc nhưng đều thất bại, bèn sai con đi cầu hòa ở Mê Châu. Sau khi An Dương Vương đồng ý lấy Mị Châu, Trọng Thủy xin ở lại Loa Thành để chờ thời cơ điều tra “thâm cung bí sử” của An Dương Vương. Một hôm đang đàm đạo, Trọng Thủy giục Mỵ Châu cho xem cây cung thần. Xem xong, Thủy ngầm lấy một cây cung khác thay cho móng vuốt vàng và xin phép Thục Phán lên bắc thăm cha. Trước khi ra đi, Trọng Thủy còn hứa với Mị Châu: Sau này nếu chẳng may chia tay, nàng sẽ theo sợi tóc lạc ra khỏi áo Mỵ Châu.

Trọng Thủy lạy về phương Bắc rồi cùng cha rút quân về phương Nam. Quân mạnh gặp lúc An Dương Vương khuất phục nên quân của Trọng Thủy đã sớm chiếm Loa Thành. Không thấy vợ vào thành phố, Thủy liền phi nước đại sau đám lông ngỗng chạy theo. Tuy nhiên, gần đến bờ, Thủy thấy em Châu đã chết rồi. Trọng Thủy ôm xác Mỵ Châu đem về Loa Thành chôn cất. Một hôm đang tắm, Trọng Thủy nhìn thấy bóng Mỵ Châu dưới nước bèn lao xuống giếng mà chết. Người đời sau kể rằng khi họ lấy nước giếng này rửa ngọc trai thì thấy ngọc trai sáng lên từng ngày.

4. Tóm tắt truyện Tấm Cám theo nhân vật Tấm (hoặc Cám)

a) Tóm tắt lời kể của nhân vật Tấm:

Một người mồ côi cha từ nhỏ. Cô phải sống với mẹ kế và chị gái độc ác của mình. Trong mọi chuyện Tâm luôn là người chịu thiệt thòi. Đi bắt tôm, Tấm bị Cám lừa lấy hết rổ tôm. Tấm nuôi được con cá bống, mẹ con Cám giết lừa ăn thịt. Ngày nhà vua mở hội, mụ dì ghẻ lấy gạo trộn cơm bắt Tami ăn xong rồi mới đi yết kiến. Trong tất cả những lúc đó, Tâm đều được Đức Phật an ủi và giúp đỡ. Nhờ Phật mà Tam hội có áo đẹp, khăn đẹp, giày đẹp. Đi trẩy hội, Tâm vô tình làm rơi mất chiếc giày, nhưng nhờ chiếc giày đó Tâm đã trở thành hoàng hậu. Lòng ghen tị, hai mẹ con âm mưu giết chết Tami rồi đưa Cami vào cung thay thế. Tấm chết, nhiều lần biến hóa thành: con chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửa. Mỗi lần như vậy là một lần Tấm lại bị mẹ con Cám âm mưu hãm hại. Cuối cùng, Tâm hóa thành trái cây, lặng lẽ phụ giúp bà chủ nhà hàng nấu nướng, dọn dẹp. Nhưng rồi bà lão phát hiện ra. Cô phá vỡ lớp vỏ của thành phố, và Tâm sống với cô từ đó. Một hôm vua đến quán này uống nước, ăn miếng trầu cánh phượng, vua thấy quen quen và nhờ đó mà gặp được người vợ yêu quý của mình. Tấm đã trực tiếp trừng phạt mẹ con nhà Cám và trở về cuộc sống hạnh phúc với nhà vua.

b) Tóm tắt truyện theo nhân vật Cám:

Cám xấu tính nhưng phải sống với cô em cùng cha khác mẹ hiền lành, xinh đẹp nên luôn tỏ ra ghen tuông. Được mẹ ủng hộ, Cám luôn tìm mọi cách để ngược đãi mẹ. Cả hai cùng nhau đi bắt tôm nhưng Cám lười biếng không bắt được con nào. Cảm ơn, đừng xuống ao để trút rổ tôm mang về nhà. Thấy Tấm nhấc được một con cá bống, Cám lại bắt và giết con lừa. Đến ngày lễ hội, Cám mua quần áo đẹp để đi chơi. Thấy vua mời các cô đi thử đôi giày lạ, Cám cũng vào nhưng không được.

Ghen tị với Tấm được làm hoàng hậu, trong ngày đi tìm cha, Cám và mẹ Cám đã lừa Tấm trèo cau giết chết Tấm. Thay vào đó, cảm ơn cung điện. Một hôm, khi đang giặt đồ, Cám lại nghe thấy tiếng chim vàng hót lời Tấm. Cám nổi giận giết chim rồi nói dối nhà vua. Tôi nghĩ mình đã bình tĩnh, nhưng một lúc sau, hai cây đào xinh đẹp mọc lên trong vườn. Nhà vua rất yêu quý anh ta. Cám biết chuyện, bèn sai lính chặt cây làm khung cửi. Nhưng mỗi lần ngồi bên khung cửi lại nghe tiếng chửi rủa. Không chịu nổi, Cami đốt khung dệt và ném tro xuống bên đường.

Ngạc nhiên thay, một hôm, Tâm không biết từ đâu quay về. Cảm thấy mình xinh đẹp hơn trước, cô bày tỏ ước muốn. Cuối cùng, Cám đã chết một cách xứng đáng vì sự tham lam và ngu xuẩn của mình.