Phân tích Độc Tiểu Thanh Ký – Văn mẫu lớp 10

Là một đại thi hào dân tộc, Nguyễn Du không chỉ nổi tiếng với những truyện ký ở nước ngoài mà còn để lại cho đời một kho tàng thơ văn đồ sộ. Một trong những tác phẩm tuyệt vời của ông là “Độc Tiểu Thanh Ký”. Cùng nhau Phân tích bài thơ Độc Tiểu Thanh kí Qua đây để hiểu rõ hơn giá trị của thơ cũng như tư tưởng lớn của đại thi hào.

Phân tích bài thơ Độc Tiểu Thanh kí

Gợi ý phân tích bài thơ Độc Tiểu Thanh Ký

miệng vỏ

Vài nét về tác giả Nguyễn Du và bài thơ ký Độc Tiểu Thanh.

THÂN HÌNH

Giới thiệu hoàn cảnh ra đời của bài thơ cũng như cuộc đời của Tiểu Thanh – nhân vật chính trong bài thơ.

Dựa vào bố cục của bài thơ để phân tích theo 2 câu thực và luận.

• 2 câu kết: Kể tâm trạng của nhà thơ giữa vườn hoa Tây Hồ có sự tương phản giữa hiện tại và quá khứ. Năm xưa nơi đây là hoa viên xinh đẹp có nàng Tiểu Thanh hoạt bát, nay chỉ còn là một bãi đất hoang hoang vu.
• Thái độ của nhà thơ: xót xa, thương tiếc cho khuôn mặt tội nghiệp.
• 2 câu thực: Nguyễn Du đã dùng một hình ảnh rất tượng trưng để nói về vẻ đẹp và tài năng của Tiểu Thanh – người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng cuộc đời lại đầy bi kịch và cô độc.
• 2 bài văn: Khái quát về cuộc đời người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng gặp bất hạnh trong cuộc đời. Nguyễn Du tự nhận mình cùng hội cùng thuyền với họ.
• 2 câu kết: Những suy tư của nhà thơ về hiện tại và tương lai cũng như niềm mong mỏi được đồng cảm.

Tiểu Thanh có tài nhưng kém may mắn

Bài văn mẫu hay Tiểu Thanh Độc Phân Tích

Là đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới, Nguyễn Du đã để lại một di sản văn học đồ sộ, trong đó có chữ Hán và chữ nôm. Khi sáng tác thơ, văn, có thể thấy Nguyễn Du luôn đau đáu một niềm thương cảm đối với những người tài nữ mà số phận bạc bẽo trong xã hội như Dương Quý Phi, Thúy Kiều và cả Tiểu Thanh trong bài Độc Tiểu Thanh ký.

Ai đã từng đọc thơ Độc Tiểu Thanh Ký đều biết đây là bài thơ viết về Tiểu Thanh – một cô gái tài sắc vẹn toàn sống vào thời nhà Minh, Trung Quốc. Tuy nhiên, tiêu đề của bài thơ này vẫn còn gây tranh cãi. Có người hiểu thế này: Nguyễn Du đọc tập thơ của Tiểu Thanh viết, nhưng cũng có người hiểu Nguyễn Du đọc truyện Tiểu Thanh. Nhưng dẫu sao, cảm hứng để đại thi hào Nguyễn Du sáng tác bài thơ này cũng chính từ cuộc đời đầy bi kịch của bà. Tiểu Thanh vốn có tài sắc vẹn toàn, khi mới 16 tuổi đã lấy được vợ lẽ của một danh gia vọng tộc. Nhưng nàng phải sống một mình ở Cô Sơn gần Tây Hồ vì người vợ lớn ghen tuông. Do sống trong cảnh bị giam cầm quá khổ cực, Tiểu Thanh sớm lâm bệnh và qua đời khi mới 18 tuổi. Những ngày ấy, Tiểu Thanh gửi lòng vào thơ nhưng cũng bị vợ cả đốt, may là còn vần. Bài thơ được lưu giữ cho đến ngày nay.

Nguyễn Du đứng trước thơ nàng Tiểu Thanh đã khóc:

“Hồ Tây hoa huệ nở trong phố,

Đĩa đơn đắt nhất, chỉ có giấy”

(Dịch bệnh: Vườn hoa ven Tây Hồ biến thành bãi đất hoang

Tôi chỉ đến thăm nó bằng cách đọc sách trước cửa sổ”.

Hai câu mở đầu của bài thơ vô cùng buồn bởi Nguyễn Du nhìn thấy sự tương phản giữa quá khứ và hiện tại. Tây Hồ khi còn là một Tiểu Thanh trẻ đẹp là một vườn hoa lộng lẫy, nay chỉ còn là một bãi đất hoang tàn. Từ “bẫy” được tác giả sử dụng để chỉ mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn, không còn dấu vết của quá khứ. Sự thay đổi của thời gian thật khắc nghiệt: vườn hoa biến thành gò đống là chứng tích của thời gian và cuộc đời hèn mọn, đau khổ của Tiểu Thanh chỉ còn lại qua chứng tích của những trang thơ, trang văn. Nguyễn Du đứng trước sân khấu của hiện thực khó tránh khỏi những tiếng thở dài ngao ngán và suy nghĩ về thân phận của người có tài văn chương. Nỗi cô đơn, quạnh hiu lên đến đỉnh điểm khi hai từ gồm từ “lẻ loi” và từ “bấy nhiêu” xuất hiện chỉ trong một câu thơ.

Bên cạnh hai câu thực, câu chuyện về Tiểu Thanh vẫn là tiền đề khơi gợi những xúc cảm, niềm thương cảm của đại thi hào:

“Thần Linh của Nữ Vương Thiên Đàng

Văn học không có cuộc sống để dự phòng.”

(Có một vị thần vẫn ghét trang điểm.)

Văn chương không mệnh đốt vua)

Ai nghe câu chuyện của Tiểu Thanh cũng không khỏi xót xa cho cuộc đời éo le. Trước cảm giác cái chết cận kề, Tiểu Thanh đã thuê họa sĩ vẽ chân dung cho mình nhưng cô chỉ chọn được bức tranh ưng ý để treo. Tiểu Thanh tiếp tục ngắm nhìn bức tranh xinh đẹp tuyệt trần của mình với tâm hồn tự tại và khóc đến chết. Cuối cùng, chính bức tranh đó đã bị người vợ đầu tiên đốt cháy cùng với bài thơ của cô ấy. Sử dụng hình ảnh gắn liền với gương mặt “chi phấn” tác giả đã khéo nói lên cuộc đời tài hoa và bất hạnh của cô gái. Không chỉ vậy, Nguyễn Du còn gợi lên những bất công, vi phạm trong đời thực chứ không riêng gì của Tiểu Thanh. Người tài bị cái ác giày vò đến độ làm lành với trời cũng chết, văn chương dù không may mắn mà bị thiêu rụi thì vẫn còn. Sự độc ác của con người đủ khiến những vật vô tri kêu trời xanh.

Khác với hai câu chủ đề và hai câu thực có phần hướng ngoại, từ hai bài văn, Nguyễn Du đã có những suy ngẫm về cuộc đời và về mình:

“Cổ kim ghét thiên nan

Hãy bình tĩnh tự vấn bản thân về một sự bất công”

(Nỗi giận xưa trời chẳng hỏi

Sự đánh giá của chính khách mang đến)

Tuy bản dịch bài thơ khá chuẩn nhưng chữ “hận” không đảm bảo độ nặng như chữ kim hận trong nguyên tác. Hận ở đây không phải là hận mà là thương – xót cho những người tài, thế hệ tài nhưng gặp nhiều ngang trái trong cuộc sống. Cảm thương cho những con người như vậy, Nguyễn Du còn cho rằng hình như có một tập tục đã định sẵn cho những người tài hoa phải lưu lạc như Tiểu Thanh, như Thuý Kiều… Hận xưa nay là hận người. Những người trong quá khứ và hiện tại, tức là. người cùng thời với Nguyễn Du, chính là Nguyễn Du. Người xưa có thể là Nguyễn Du và những người như cô. Những người ấy có thể là những giai nhân đẹp cùng lứa với Nguyễn Du, và thế hệ tài hoa như Nguyễn Du đã gặp nhiều mâu thuẫn trong cuộc đời. Đến đây, Nguyễn Du thấy mình có thể cùng hội cùng thuyền với Tiểu Thanh qua câu thơ: Phong lưu bất công tự tại. Lời than thở không chỉ thể hiện sự bất bình, đau khổ và bất lực của nhà thơ trước những bất công xã hội xâm phạm đến các giá trị văn học nghệ thuật của thời phong kiến. Biết hận ai bây giờ, chỉ biết giận trời xui đất khiến. Trời căn bản không phụ người hiền tài, bây giờ là Nguyễn Du và 300 năm trước là Tiểu Thanh, con cháu đời sau cũng sẽ có người phải đau lòng này. Có lẽ chính Nguyễn Du lúc này và cả sau này cũng không giải thích được những mâu thuẫn mà ông gặp phải trên đường đời. Những lời kể của các thi nhân xưa như: ta còn trẻ ta cũng có tài mà phải chịu cảnh phiêu bạt mười năm gió bụi đã trở nên rất phổ biến. Câu hỏi cuộc đời mãi không có lời đáp, va chạm với cái vô hình, tạo nên nỗi đau xé ruột.

Sau khi Tiểu Thanh qua đời, 300 năm sau vẫn có Nguyễn Du ngồi bên cửa sổ trước tập thơ, truyện kể về mình mà thương cảm, xót xa cho số phận của người con gái ấy. Đến nỗi Nguyễn Du – người cùng hội cùng thuyền với Tiểu Thanh cũng tự hỏi:

Bộ ba chưa biết của trẻ vị thành niên.

Người trong thiên hạ nằm ở Tố Như?

(Không biết hơn ba trăm năm sau ai sẽ khóc cho Như?)

Người xưa tin rằng những người cùng cảnh ngộ sẽ thấu hiểu và thương xót nhau hơn ai hết. Cũng như Nguyễn Du thương cảm cho số phận của Tiểu Thanh, Thúy Kiều cũng đã từng khóc và bày tỏ tấm lòng thành với Đạm Tiên. Những người tương tư sẽ thường gặp nhau dù cách nhau nhiều thế kỷ, họ cũng sẽ gặp nhau trong tâm tưởng, trong nỗi nhớ. Dù cách xa Tiểu Thanh 300 năm nhưng trước cuộc đời và số phận của nàng, Nguyễn Du không tránh khỏi sự thương cảm và thương tiếc. Và rồi, Nguyễn Du tự ngẫm nghĩ về cuộc đời mình và tự hỏi: Liệu có ai thương cảm cho số phận của mình, biết đâu sau 300 năm, những kẻ hậu thế, như chính ông đã thương cảm cho số phận? của Tiểu Thanh hay không. Cũng từ đây, ta thấy được một nỗi cô đơn, lẻ loi giữa dòng đời, chính cái tuổi mà không tìm được một người tri kỷ, tri kỷ. Với tâm nguyện này, Tố Như mong muốn hậu thế có thể trở thành tri kỷ của mình qua những tác phẩm mà ông để lại mãi mãi.

Độc Tiểu Thanh là bài thơ thể hiện tình cảm, sự đồng cảm của đại thi hào Nguyễn Du với nàng Tiểu Thanh tài hoa, bạc mệnh. Qua đây, Nguyễn Du đã than thân trách phận, than thở rằng cuộc đời của mình dường như cũng giống như Tiểu Thanh. Cũng như những bài thơ khác của mình, Độc Tiểu Thanh Ký chứa đầy giá trị nhân đạo khi Nguyễn Du đề cập đến vấn đề những kiếp người bị cái ác, bị xã hội trù dập, nhất là những người phụ nữ trong hoàn cảnh nghèo khó ngày xưa. Điều đó không chỉ thể hiện sự tiếc nuối mà còn thể hiện sự trân trọng với những gì họ để lại cho đời sau. Trước tấm lòng Như không đợi 300 năm, Tố Hữu đã “chứng minh” Nguyễn Du qua những vần thơ đau xót:

Bài thơ của ai là trận động đất

Nghe như tiếng nước vang ngàn lời

Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du

Tình yêu như lời ru của mẹ những ngày…

(Kính tặng cụ Nguyễn Du – Tố Hữu)

Bài viết liên quan: