Soạn văn bài: Bài học đường đời đầu tiên

I. GIỚI THIỆU VÀ TÌNH CẢM TÁC GIẢ

1. Thể loại

Lịch sử là một “cách thể hiện cuộc sống trong tất cả tính khách quan của nó. Tác phẩm tự sự phản ánh hiện thực thông qua bức tranh cuộc sống được mở rộng theo không gian và thời gian; thông qua các sự kiện và diễn biến trong cuộc sống của con người. Trong tác phẩm tự sự, nhà văn còn bộc lộ tư tưởng, tình cảm; Nhưng ở đây, suy nghĩ và cảm xúc của nhà văn thấm sâu vào những sự kiện và hành động bên ngoài của con người đến mức dường như chúng không có gì khác biệt cả. Nhà văn trần thuật, miêu tả những gì đang diễn ra bên ngoài mình, làm cho người đọc cảm thấy hiện thực được phản ánh trong tác phẩm tự sự là một thế giới hình tượng tự phát triển, tồn tại bên ngoài nhà văn. , không phụ thuộc vào tình cảm và ý chí của người viết” (Lê Bá Hán – Trần Đình Sử – Nguyễn Khắc Phi: Từ điển thuật ngữ văn học, NXB Giáo dục, 1992).

Các bài: Bài học đầu đời (trích Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài), Sông nước Cà Mau (trích Đất rừng phương Nam của Đoàn Giỏi), Bức tranh của em gái tôi (của Tạ Duy Anh), Thác nước (trích Quê hương của Võ Quảng) ), Bài học cuối cùng (của Alphonse Dode) thuộc thể loại Truyện hiện đại.

2. Tác giả

Nhà văn Tô Hoài (tên khai sinh là Nguyễn Sen), sinh ngày 27 tháng 9 năm 1920 tại thị trấn Nghĩa Đô, Từ Liêm, Hà Nội; Nơi sinh: phố Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây.

Tô Hoài tham gia cách mạng từ trước Cách mạng tháng Tám (1945) trong Hội Ái hữu công nhân, Hội văn nghệ cứu quốc. Từ năm 1945 đến năm 1958, ông làm phóng viên rồi Chủ nhiệm báo Cứu quốc Việt Bắc. Từ 1957 – 1958: Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Từ 1958 đến 1980: Phó Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Từ 1986 đến 1996: Chủ tịch Hội Văn nghệ Hà Nội.

Tác phẩm đã xuất bản: 150 tác phẩm, trong đó nổi bật nhất là Dế Mèn phiêu lưu kí (truyện dài, 1942, tái bản nhiều lần); Quê hương (tiểu thuyết 1943, tái bản nhiều lần). Chuyện Tây Bắc (tiểu thuyết, 1954, tái bản nhiều lần); Miền Tây (tiểu thuyết 1960, tái bản nhiều lần); Tự truyện (hồi ký, 1965, tái bản); Quê hương (tiểu thuyết, 1970); Chân Ai Là Cát Bụi (hồi ký, 1965, tái bản nhiều lần); Tuyển tập Tô Hoài (3 tập, 1993). Tuyển tập Tô Hoài (trước và sau 1945, 3 tập, 1994); Tuyển tập truyện viết cho thiếu nhi (hai tập, 1994).

Nhà văn đã nhận: Giải thưởng Tiểu thuyết đầu tiên của Hội Khoa học Văn nghệ Việt Nam năm 1956 (Tiểu thuyết Tây Bắc). Giải A Giải thưởng Hội Văn nghệ Hà Nội 1970 (Tiểu thuyết Quê hương); Giải thưởng Hội Nhà văn Á-Phi năm 1970 (tiểu thuyết phương Tây); Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật (Đợt I – 1996).

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Đoạn trích Bài học đầu đời thể hiện tài quan sát, miêu tả chi tiết của nhà văn Tô Hoài. Truyện được kể theo ngôi thứ nhất (nhân vật Dế Mèn) diễn biến sinh động, lôi cuốn người đọc.

Bài tiểu luận này có thể được chia thành ba phần:

2. Dế Mèn có dáng vẻ cường tráng. Với bộ vuốt sáng bóng, dựng đứng, chiếc lưng ngày càng khỏe và nhọn hơn, đôi cánh… giờ trở thành chiếc váy dài xuống tận đuôi, và chiếc đầu… to và bồng bềnh hơn, hai hàm răng đen nhánh. lúc nào cũng nhai nhồm nhoàm như hai con lười và hai lưỡi liềm…, Dế Mèn thực chất là một võ sĩ. Hùng vĩ hơn, Dế Mèn còn có bộ râu dài… dài cong vút trông rất oai hùng. Dương Dương tự cao tự đại, bước đi oai phong, luôn tận dụng mọi cơ hội để thể hiện mình. Đôi khi, muốn chứng minh công dụng của móng vuốt, nó sẽ “xoắn hai chân giẫm lên cỏ”, hoặc có khi nó đưa cả hai chân lên vuốt cằm một cách trang trọng và trầm ngâm. Tự cho mình là nhất, ông không ngần ngại chơi khăm mọi người trong xóm (chửi bà Tào Tháo, đá ông Công Võ, v.v.).

Tác giả miêu tả cả ngoại hình và hành động để bộc lộ tính cách của Dế Mèn: kiêu ngạo, ngang tàng, đỏng đảnh, hiếu thắng và hay bị hiểu lầm. Trong đoạn văn, các tính từ miêu tả hình dáng (cứng, bóng, nhọn, thối, giòn, sệ, đen, bù xù,…); các tính từ miêu tả tính cách (bướng bỉnh, kiêu hãnh, uy nghiêm, tốt bụng, oai phong, ngông cuồng, tốt bụng, đáng sợ, v.v.) Nếu thay một số từ của tác giả bằng các từ đồng nghĩa (hoặc gần nghĩa) như cặp more and more groovy với fatter cặp, cặp bi to hơn, v.v., viết tắt là lùn, lùn, lùn… , đi oai vệ từ bước đi đàng hoàng, bước đàng hoàng, bước đi rất oai phong… cách diễn đạt sẽ sống thiếu chính xác và không cầu kỳ.

3. Thái độ của Dế Choắt đối với De Choat lớn nhất là khinh thường (đặt tên Dế Choat, so sánh anh với một tên nghiện thuốc phiện, gọi anh là chú, tính tình khinh thường, giọng điệu cao siêu, bao dung). Không chỉ vậy, Dế Mèn còn ích kỷ, không cho Dế Choắt vào nhà và mắng “Đào tổ cho thằng nông thì cho nó chết”.

4. Khi hành hạ chị Cốc, Dế Mèn tỏ ra rất hung hãn và hách dịch: “Sợ cái gì? Anh nói tôi sợ cái gì? Anh nói anh biết ai có nhiều hơn em mà!”. Vừa hát vừa trêu chọc, Dế Mèn còn tiếp tục khoe khoang, thách thức: “Mày giận ngay, thò đầu ra cho nhỏ, nhỏ cỡ nào cũng không chui lọt ổ tao!”. Nhưng khi anh ta nhìn thấy rằng Mrs. Biết chị Cốc đã khuất bóng mới dám “thử”. Từ hung hãn, kiêu ngạo, Dế mèn trở nên sợ sệt, hèn nhát.

Bài học đường đời đầu tiên Dế Mèn học được là cái giá phải trả cho những hành động ngông cuồng thiếu suy nghĩ. Bài học đó được thể hiện qua lời khuyên chân thành của Dế Mèn: “Ở đời mà có thói xấu, có óc mà không biết suy nghĩ thì sớm muộn cũng rước họa vào thân”. Đó cũng là bài học cho chính người dân.

5. Những con vật được miêu tả trong truyện, ngoài những đặc điểm vốn có của chúng trong hiện thực, được nhà văn thêm vào những phẩm chất của con người (đặc biệt là về tính cách). Những sự kiện xảy ra trong các câu chuyện giữa các loài động vật thực ra là những câu chuyện trong thế giới loài người. Truyện loài vật, truyện ngụ ngôn (của Ê-díp-tô, La-phong-ten,…), truyện phiêu lưu của Gulliver,… là những truyện có lối viết tương tự như nhật ký phiêu lưu của Dế Mèn.

III. KHẢ NĂNG THỰC HÀNH

1. Tóm tắt

Chàng thanh niên Dế Mèn cường tráng, khỏe mạnh nhưng kiêu căng, tự phụ về vẻ đẹp và sức mạnh của mình, thường coi thường và bắt nạt mọi người. Mèn đã từng chơi khăm Cốc xuất hiện trước người hàng xóm Đê Choát, dẫn đến cái chết thương tâm của người bạn bất hạnh đó. Cái chết của Choát khiến Mèn vô cùng ăn năn, hối hận về hành vi hung hãn của mình.

2. Cách đọc

Khác với truyện dân gian hay truyện trung đại, Những cuộc phiêu lưu của Dế Mèn có lối viết hiện đại, tình tiết phong phú, phức tạp, các nhân vật được miêu tả kĩ càng với các chi tiết về ngoại hình, hành động, tâm lý… Đọc diễn cảm đoạn văn này cần chú ý giọng điệu và thái độ của tác giả. khi miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật:

a) Đọc đoạn 1, em nên cao giọng để thể hiện vẻ đẹp mạnh mẽ, đồng thời để bộc lộ thái độ ngạo mạn, huênh hoang của Dế Mèn.

b) Đọc đoạn 2, chú ý giọng đối thoại phù hợp với diễn biến tâm lí của từng nhân vật:

3. Viết đoạn văn miêu tả tâm trạng của Dế Mèn (theo lời của Dế Mèn) sau đám tang của Dế Choát.

Mẹo: Hãy chú ý đến lịch sử của Cricket và trạng thái tinh thần đáng tiếc. Bạn có thể tham khảo đoạn sau.

Tôi cảm thấy rất tệ và buồn. Trò đùa nghịch ngợm của tôi đã khiến Mr. Choat để bị trừng phạt. Tôi ghét sự kiêu ngạo và ngạo mạn của mình. Càng nghĩ đến câu nói của Choát, tôi càng thấy thấm thía. Hôm nay may mắn thoát nạn, nhưng nếu không cố gắng sửa đổi hành vi xấu của mình thì sớm muộn gì cũng chuốc lấy tai họa vào thân. Sự kiện ngày hôm nay thực sự đã dạy cho tôi một bài học cuộc sống tuyệt vời. Có lẽ mãi về sau tôi sẽ không bao giờ quên được.